Geleneksel el sanatlarını öğretmek, gelecek kuşaklara aktarmak ve bu konuda gerekli yetkinliğe sahip, aynı zamanda modern teknoloji ile üretilen makine yapımı halıların üretim süreci hakkında uzmanlaşan bireyler yetiştirmek için kurulan fakülteler, eğitimlerini iki yıllık meslek yüksek okullarında gerçekleştiriyorlar. Akademik temel ile ilerleyen sektörde belki de en çok ihtiyaç duyulan konu nitelikli eleman ihtiyacı.
“ Gerek el yapımı halıcılık gerekse makine yapımı halıcılıkta dünyanın önde gelen ülkelerinden olan Türkiye; halıcılık faaliyetlerini önemli bir ekonomik gelir kapısı olarak ülkeye kazandırdı. Uzun yıllardır son derece profesyonel bir biçimde halı üretimi gerçekleşen sektörün, aynı ciddiyetle üretime devam etmesi için akademik eğitim almış kalifiye elemanlara ihtiyacı bulunuyor. “
Bu sektörün aynı ciddiyetle üretime devam etmesi için üniversite eğitimi almış kalifiye elemanlara ihtiyaç vardır. Türkiye’deki halıcılık bölümleri, iki yıllık eğitim veren meslek yüksek okulları şeklinde düzenlendi. Bu iki yıl içerisinde 30 ila 60 gün arasında öğrencilerin staj dönemi var. Öğrenciler halı atölyelerinde ve halı fabrikalarında bu stajlarını tamamlayarak teorik eğitimi uygulamayla birleştirmekte ve mezun olduklarında “Halıcılık Teknikleri Desinatörü”, “Halıcılık ve Kilimcilik Teknikeri” gibi unvanlar alıyor. Bu meslek yüksek okulları ara eleman yetiştirmekte ve mezunlar halıcılık işletmelerinde tekniker, desinatör, satış-tanıtım sorumlusu ve eksper olarak çalışabilmekte veya Çıraklık ve Teknik Eğitim Merkezleri, Halk Eğitim Merkezleri, Turizm ve Kültür Bakanlığı’na bağlı birimler, özel işletmeler, özel atölyeler ve kişisel üretim alanlarında tasarımcı, danışman, teknik eleman ve uzman olarak istihdam edilirken bazı mezunlar özel sektörde usta öğretici veya kalite kontrolcü olarak görev alabiliyor ya da tekstil sektörünün diğer dallarında iş bulabiliyorlar.
Türkiye’de Halıcılık Eğitimi Veren Üniversiteler
Türkiye’de halı ve kilimcilik üzerine eğitim öğretim veren üniversiteler ve halıcılıkla ilgili programları şu şekilde;
– Gaziantep Üniversitesi Naci Topçuoğlu Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Kilimcilik Programı
– Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Kilimcilik Programı
– Bingöl Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Kilimcilik Programı
– Afyon Kocatepe Üniversitesi Dinar Meslek Yüksekokulu Halı ve Kilim Programı
– Atatürk Üniversitesi Oltu Meslek Yüksekokulu Halı ve Kilim Programı
– Cumhuriyet Üniversitesi Sivas Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı
– Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ayvacık Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı
– Erzincan Üniversitesi Kemaliye Hacı Ali Akın Meslek Yüksekokulu Halıcılık Programı
– İnönü Üniversitesi Arapgir Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı
– Kırklareli Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı
– Muğla Üniversitesi Milas Sıtkı Koçman Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı
– Niğde Üniversitesi Bor Halil Zöhre Ataman Meslek Yüksekokulu Halıcılık ve Desinatörlüğü Programı
Üniversitelerde Öğretilen Konular
Bu üniversitelerde öğrencilere halı ve kilim dokumasında kullanılan geleneksel ve modern teknolojiler, desen tasarım teknikleri, temel sanat eğitimi, halı üretiminde kullanılan ipliklerin yapısı ve sınıflandırılması, iplik boyama teknikleri ve renk bilgisi, makine halıcılığının teknolojik altyapısı, desen tasarımında bilgisayarın etkili bir biçimde kullanılması, halı ve kilimlerin onarılması, yöresel halı ve kilim motifleri hakkında bilgiler ve piyasaya sürülecek ürünün pazarlanmasında izlenecek stratejiler öğretiliyor.
Eğitimin Amacı, Nitelikleri ve Hedefleri
Bu programların temel amacı hem yeni nesillere geleneksel halı kültürünü öğreterek sanatsal değeri olan tarihsel öğelerin yok olup gitmesini engellemek hem de öğrencileri modern halı üretim teknikleriyle tanıştırarak makine halısı üretimi yapan firmalara kalifiye ara eleman yetiştirmek olarak belirlendi.
Eğitim-öğretim süreci sonunda mezunlardan el sanatları türlerini bilmeleri ve yorumlayabilmeleri, tekstil ve bilgisayar teknolojileri ile ilişki kurabilmeleri, mesleki farkındalığa sahip olmaları, el sanatları ürünlerini çağdaş bir anlayışla yorumlayabilmeleri, diğer disiplinlerle çalışma becerisine sahip olmaları bekleniyor.
Öğrenciler kazandıkları bilgi ve becerileri sektörel ihtiyaçlar doğrultusunda kaliteli hizmet sunarak gösterebilmeli, temel bilgisayar kullanımına hâkim olmalı, yeterli düzeyde mesleki yabancı dil bilgisine sahip olmalı, soruşturma ve araştırma yeteneklerini kazanmalı, analitik düşünecek algı seviyesine ulaşmış olmalı ve benzer disiplinlerle ilgili konularda problemleri analiz edip çözüm önerileri sunabiliyor olmaları gerekiyor.
Türkiye’deki meslek yüksek okullarında verilen halıcılık ve kilimcilik eğitiminin hedefleri arasında; öğrencilere geleneksel ve çağdaş el sanatlarıyla ilgili uygulama yeterliliği kazandırmak; geleneksel el sanatlarını koruyarak geleceğe taşıma bilincine sahip olmalarını, üretim sürecinde makine ve bilgisayar teknolojilerinden mümkün olduğunca fazla yararlanmalarını, üniversitede verilen teorik bilgiyi pratiğe çevirecek yetenekler kazanmalarını, iş dünyasının aradığı niteliklerde donanımlı birer birey olmalarını ve makine halısı üretim sistemine uyum sağlayıp fabrikasyon halı üretim süreçlerine hâkim olmaları yer alıyor.
Eksiler Artılar
Üniversitelerimizde verilen halıcılık ve kilimcilik eğitim-öğretiminin güçlü yönleri; alanında nitelikli öğretim elemanı kadrosunun bulunması, ülke genelinde halı ve kilim üretiminin yaygın olması ve yöresel özelliklerin bölümün işlevselliğini arttırması olarak veriliyor. Ayrıca üniversite – sanayi işbirliğini sağlayacak imkânlar mevcuttur ve halıcılık ve kilimcilik bölümleri diğer disiplinlerle yakın ilişki içerisinde olması da ayrı bir avantaj oluşturuyor.
Buna karşın üniversitelerimizde akademik yayın sayısının azlığı, tasarım süreçlerinde kullanılan bilgisayar teknolojilerinin yeterince gelişmiş olmayışı, proje geliştirme sayısının olması gereken seviyenin altında oluşu, uluslararası öğrenci değişim programı olan Erasmus programına entegrasyonun başarısız olması ve bölümlerin eğitim seviyesinin Avrupa Birliği’nin akademik standartlarına ulaşamamış olması bu sektörde kalifiye eleman kavramını sıkıntıya götüren nedenler arasında yer alıyor. Bu bölümlerin gelişmesi ve ülke çapında yaygınlaşması halı sektörünü ve bu sektördeki üretim kalitesini daha da yukarılara çekecektir hiç şüphesiz.
Bursalı sanayiciler her şeyi devletten beklemedi
Akademik eğitimler eksisi ile artısı ile sektörde bu şekilde var olurken Bursa’lı sanayiciler bu duruma kendilerince bir çözüm üretmiş durumda. Otomotiv, havacılık ve savunma sanayi, makine, gıda gibi birbirinden farklı sektörlerde faaliyet gösteren firmalar kendi akademilerini kurarak hem işe aldıkları kişilerin yetkinliklerini artırıyor, hem de sektörlerine yeni kalifiye çalışanlar kazandırıyor.
İşgücünü çağın gereklerine göre yeniden kurgulamak, büyümeyi yönetmek, doğru insan kaynağına ulaşmak için ‘Eğitim şart’ diyen Bursalı sanayiciler birer birer kurmaya başladıkları kurumsal akademilerde hem kendi çalışanlarının kalifikasyonunu artırırken hem de giderek sanayiden kopan yeni mezun gençleri yeniden sanayinin içine çekmeyi hedefliyor. Ne diyelim, darısı tüm sektörlerin başına.
